Ceza muhakemesi sisteminde “uzlaştırma” kurumu, hem mağdurun tatmini hem de failin topluma yeniden kazandırılmasını amaçlayan bir alternatif çözüm yoludur. Ancak bu kurumun uygulanması, yalnızca kanunun izin verdiği dönemlerde ve suç tiplerinde mümkündür.
Peki, uzlaşma hakkının yasal olarak mevcut olmadığı bir dönemde yapılan uzlaşma teklifinin hukuki geçerliliği var mıdır?
1. Uzlaştırmanın Yasal Çerçevesi ve Tarihsel Gelişimi
Uzlaştırma, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 253 ila 255. maddeleri arasında düzenlenmiştir.
Ancak bu hükümler, zaman içinde çeşitli değişikliklere uğramıştır. En önemlisi, 02.12.2016 tarihli ve 6763 sayılı Kanun ile yapılan değişikliktir.
Bu değişiklikten önce, “etkin pişmanlık hükümlerine yer verilen suçlar” uzlaşma kapsamı dışındaydı.
Bu da bazı suç türlerinde, taraflar uzlaşmak istese dahi uzlaştırma teklifinin yasal olarak yapılamaması anlamına geliyordu.
2. 6763 Sayılı Kanun ile Gelen Dönüm Noktası
02 Aralık 2016 tarihinde yürürlüğe giren 6763 sayılı Kanun’un 34. maddesi, CMK’nın 253. maddesini değiştirerek önemli bir dönüşüm getirdi:
Artık “etkin pişmanlık hükümleri içeren suçlar” da uzlaşma kapsamına alınabildi.
Bu değişiklikle birlikte:
-
Daha önce uzlaşma dışı kalan bazı ekonomik suçlar,
-
Marka, patent, telif haklarına tecavüz gibi fikri mülkiyet suçları,
-
Dolandırıcılık ve mala zarar verme gibi etkin pişmanlık düzenlemesi bulunan suçlar da uzlaştırma kapsamına girmiş oldu.
Dolayısıyla bu tarihten önce yapılan uzlaşma teklifleri, yasal dayanağı bulunmadığından hukuken geçersiz kabul edilir.
3. Yargıtay’ın Yaklaşımı: Henüz Doğmamış Bir Hakkın Kullanılamayacağı İlkesi
Yargıtay 19. Ceza Dairesi’nin 2017/7135 sayılı kararı, bu konuda emsal teşkil etmektedir:
“O tarihte yüklenen suç nedeniyle uzlaşma hükümlerinin uygulanmasına yasal olanak bulunmadığından, bir hakkın doğmadan önce kullanılması söz konusu olamayacağından, uzlaşma teklifinin hukuken geçerli olmadığı anlaşılmaktadır.”
Bu ifadeyle Yargıtay, “henüz doğmamış bir hakkın kullanılamayacağı” ilkesine vurgu yapmıştır.
Başka bir ifadeyle, kanunen tanınmayan bir uzlaşma hakkı, sonradan getirilen düzenlemeyle geriye dönük olarak geçerli hale gelemez.
4. Değişiklik Sonrası Hükümlüler İçin Yeni Hak Doğar
6763 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesiyle birlikte, geçmişte uzlaştırma kapsamı dışında kalan suçlar artık uzlaşmaya tabi hale geldi.
Bu durumda, lehe kanun ilkesi (TCK m.7/2) gereğince, daha önce uzlaşmadan yararlanamayan hükümlüler için yeni bir hak doğdu.
Dolayısıyla:
-
Uzlaşma kapsamı sonradan genişletilen suçlarda,
-
Hükümlü cezasını infaz etmiş olsa dahi,
-
Yeni düzenlemeden lehe olarak yararlanabilir.
Bu durumda dosya, uzlaştırma hükümlerinin uygulanması için yeniden uzlaştırma bürosuna gönderilir.
5. Uygulamada Marka Hakkına Tecavüz Suçlarında Yaşanan Sorun
Marka hakkına tecavüz suçu, 556 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 61/A maddesi uyarınca etkin pişmanlık düzenlemesi içeriyordu.
Bu nedenle 2016 öncesi dönemde, bu suç için uzlaştırma mümkün değildi.
Ancak yasa değişikliğiyle birlikte, bu suç türü de uzlaşma kapsamına dahil edildi.
Bu durum, özellikle fikri ve sınai haklar alanında açılan davalarda büyük bir dönüşüm yarattı.
Artık marka hakkına tecavüz, telif hakkı ihlali veya haksız ürün satışı gibi dosyalarda uzlaştırma süreci işletilebilmektedir.
6. Hukuki Değerlendirme: Hakkın Doğum Zamanı Esastır
Bir hakkın kullanılabilmesi için öncelikle o hakkın doğmuş olması gerekir.
Yasal dayanak olmadan yapılan bir uzlaşma teklifi, şeklen var olsa bile hukuken sonuç doğurmaz.
Bu nedenle:
-
Uzlaştırma hakkı doğmadan yapılan teklif geçersizdir.
-
Ancak hak sonradan doğmuşsa, fail veya mağdur lehine yeniden uzlaştırma süreci başlatılabilir.
-
Mahkemeler, lehe kanun ilkesini gözeterek yeni yasadan yararlanma imkanı tanımalıdır.
7. Uygulamada Yapılması Gerekenler
-
Eski tarihli bir dosyada uzlaştırma teklifinin yapılıp yapılmadığı kontrol edilmelidir.
-
Eğer teklif yasal dayanağı olmayan bir dönemde yapılmışsa, bu teklif geçersiz sayılmalı, süreç yeniden başlatılmalıdır.
-
Yeni yasa kapsamına giren suçlarda uzlaştırma zorunlu hale gelmiştir.
Bu nedenle mahkeme, yargılamaya devam etmeden önce mutlaka uzlaştırma prosedürünü işletmelidir.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. Uzlaşma hakkı olmayan dönemde teklif yapılırsa sonuç ne olur?
Bu teklif geçersizdir. Hukuki sonuç doğurmaz.
2. Yeni yasa çıktıktan sonra eski dosyam için uzlaşma isteyebilir miyim?
Evet. Eğer suç yeni yasayla uzlaşma kapsamına alınmışsa, lehe kanun gereği bu haktan yararlanabilirsiniz.
3. Marka hakkına tecavüz suçları artık uzlaşmaya tabi mi?
Evet. 6763 sayılı Kanun sonrası bu suçlar uzlaştırma kapsamına dahil edilmiştir.
4. Uzlaşma teklifinin geçersiz olması mahkeme kararını etkiler mi?
Evet. Usulsüz veya geçersiz teklif yapılan dosyalar, Yargıtay denetiminde bozulabilir.
5. Ceza kesinleştikten sonra uzlaşma yapılabilir mi?
Evet. Hükümlü cezasını tamamlamış olsa bile lehe düzenlemeden yararlanabilir.
Uzlaştırma Temel Eğitimi Başvuru Sayfası İçin Tıklayınız.
Uzlaştırma Yenileme Eğitimi Başvuru Sayfası İçin Tıklayınız.