Soruşturma Aşamasında Uzlaşma Teklifinin Reddi Halinde Kovuşturmada Uzlaşma Yapılır mı?
Ceza muhakemesi sisteminde uzlaştırma, kamu davası açılmadan önce tarafların bir araya getirilmesi suretiyle, toplumsal barışın yeniden tesis edilmesini amaçlayan bir süreçtir.
Ancak bu süreç her zaman olumlu sonuçlanmayabilir. Özellikle mağdurun veya suçtan zarar görenin uzlaşma teklifini reddetmesi, sonraki aşamalarda yeni bir uzlaşma girişimi yapılıp yapılamayacağı konusunda hukuki tartışmalara neden olmuştur.
1. Uzlaştırma Sürecinin Aşamaları
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 253 ve 254. maddeleri uyarınca uzlaştırma iki aşamada uygulanabilir:
-
Soruşturma aşamasında — Cumhuriyet savcısı tarafından uzlaştırma bürosu aracılığıyla teklif edilir.
-
Kovuşturma aşamasında — Mahkeme, suçun uzlaşmaya tabi olduğunu tespit ederse dosyayı uzlaştırma bürosuna gönderir.
Ancak bu iki aşama birbirinden bağımsız değildir.
Soruşturma aşamasında usulüne uygun bir uzlaşma teklifi yapılmış ve mağdur bu teklifi reddetmişse, kovuşturma aşamasında tekrar uzlaştırma sürecine gidilmesi hukuken mümkün değildir.
2. Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun Değerlendirmesi
Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 2014/224 sayılı kararında bu konu açıkça ele alınmıştır:
“Soruşturma aşamasında usulüne uygun olarak uzlaştırma teklif edilmesine rağmen mağdur tarafından kabul edilmemiş olması ve suçun uzlaşma kapsamında olduğunun ilk defa kovuşturma aşamasında ortaya çıkmaması karşısında, kovuşturma evresinde mahkemece yeniden uzlaştırma işleminin yapılması mümkün değildir.”
Bu kararla birlikte Yargıtay, uzlaştırma sürecinin “bir defalık” olduğu ilkesini netleştirmiştir.
Yani, soruşturma aşamasında reddedilen bir uzlaşma teklifi, kovuşturma aşamasında yeniden gündeme getirilemez.
3. Hukuki Gerekçe: Nihai Nitelikli Ret Beyanı
Ceza muhakemesinde uzlaşma, tarafların özgür iradeleriyle şekillenen bir süreçtir.
Bu nedenle mağdurun veya suçtan zarar görenin red beyanı, hukuki sonuç doğuran nihai bir irade açıklaması olarak değerlendirilir.
Bu beyan, usulüne uygun olarak alınmışsa yeniden uzlaşma girişiminde bulunulması:
-
usul ekonomisine aykırıdır,
-
yargılama sürecini uzatır,
-
failin yeniden yargılanma hakkını zedeler.
Yargıtay, bu gerekçeyle soruşturma aşamasındaki geçerli bir reddin ardından kovuşturma evresinde yeni bir uzlaştırma yapılmasını yasaya aykırı bulmaktadır.
4. Yeni Delil veya Usulsüzlük Varsa Ne Olur?
Bu kuralın istisnası da mevcuttur.
Eğer soruşturma aşamasındaki uzlaştırma teklifi usulüne uygun yapılmamışsa (örneğin, uzlaşma teklifi yazılı yapılmamış, açıklamalı tebligat gönderilmemiş veya muhataba ulaşmamışsa)
ya da taraflara yanlış bilgi verilmişse, bu durumda kovuşturma aşamasında yeniden uzlaştırma işlemleri yapılabilir.
Yargıtay bazı kararlarında, soruşturma aşamasında “eksik veya hatalı bildirim” yapılmasını geçersiz uzlaştırma saymış ve mahkemelere yeniden uzlaştırma fırsatı verilmesi gerektiğini belirtmiştir.
5. Uygulamada Karşılaşılan Örnekler
-
Örnek 1:
Mağdura yapılan uzlaşma teklifi tebligatla değil, yalnızca telefonla bildirilmişse bu işlem usule aykırıdır. Bu durumda kovuşturma aşamasında yeniden uzlaştırma yapılabilir.
-
Örnek 2:
Uzlaşma teklifi bizzat mağdura yapılmadan yalnızca vekiline yapılmışsa ve vekalette bu konuda açık yetki yoksa, yeniden uzlaştırma gündeme getirilebilir.
-
Örnek 3:
Ancak mağdur, kendisine yapılan teklif sonrası açıkça “uzlaşmak istemiyorum” demiş ve formu imzalamışsa; artık kovuşturma evresinde yeni bir teklif yapılamaz.
6. Kovuşturma Aşamasında Uzlaşmanın Yapılabileceği Durumlar
CMK’nın 254. maddesi, kovuşturma evresinde suçun uzlaşma kapsamında olduğunun ilk defa anlaşılması durumunda uzlaştırma yapılabileceğini düzenler.
Yani, soruşturma sırasında dosya yanlışlıkla uzlaştırma bürosuna gönderilmemiş veya suçun niteliği sonradan değişmişse, mahkeme kovuşturma aşamasında uzlaştırmayı uygulayabilir.
Ancak bu istisna, yalnızca ilk kez tespit edilen durumlar için geçerlidir; daha önce reddedilen bir uzlaşma teklifi için değil.
7. Uzlaştırma Reddi Sonrası Hüküm Kurulurken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Soruşturma aşamasında uzlaşma teklifi reddedildikten sonra kovuşturma aşamasına geçilirse:
-
Hakim, CMK 253. maddeye uygun bir uzlaştırma süreci yürütülüp yürütülmediğini dosya üzerinden denetlemelidir.
-
Eğer süreç eksiksiz tamamlanmışsa yeniden uzlaştırma yapılmaz.
-
Ancak sürecin hatalı yürütüldüğü tespit edilirse, dosya yeniden uzlaştırma bürosuna gönderilmelidir.
8. Hukuki ve Pratik Sonuç
Bu düzenleme, hem tarafların irade serbestisine saygı gösterilmesi hem de yargılamanın gereksiz uzatılmaması amacına yöneliktir.
Yargıtay’ın yaklaşımı, uzlaştırmayı “tek seferlik bir hak” olarak değil, “usulüne uygun olarak kullanıldığında tüketilen bir hak” olarak nitelendirmektedir.
Bu nedenle uzlaştırmacılar, soruşturma aşamasında yapılan tekliflerin usule uygun olmasına özen göstermeli, aksi durumda dosya ilerleyen aşamalarda usul hatası nedeniyle bozulabilir.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. Soruşturma aşamasında uzlaşmayı reddettim, mahkeme aşamasında fikrimi değiştirebilir miyim?
Hayır. Eğer ret beyanı usule uygun alınmışsa, kovuşturma aşamasında yeniden uzlaşma yapılamaz.
2. Uzlaşma teklifi bana ulaşmadı, yine de geçerli mi?
Hayır. Usule uygun tebligat yapılmadan alınan ret veya kabul geçerli değildir.
3. Suçun uzlaşma kapsamında olduğu sonradan fark edilirse ne olur?
Bu durumda mahkeme dosyayı uzlaştırma bürosuna göndererek süreci başlatabilir.
4. Uzlaşma reddedildikten sonra ceza davası açılır mı?
Evet. Uzlaşma gerçekleşmezse savcılık iddianame düzenleyip dava açar.
5. Uzlaşma reddi sonrasında pişman olursam kararı geri çekebilir miyim?
Hayır. Usulüne uygun ret beyanı kesindir ve geri alınamaz.
Uzlaştırma Temel Eğitimi Başvuru Sayfası İçin Tıklayınız.
Uzlaştırma Yenileme Eğitimi Başvuru Sayfası İçin Tıklayınız.